Կոնտակտներ

ՀՀ, Երևան, 0019
Բաղրամյան պող., 24/2,
հեռ. / ֆաքս. (+374 10) 523604
Էլ. փոստ: officeawhhe@awhhe.am

ruhyen

Բնապահպանական առողջապահություն

 

 

Տևողությունը`սեպտեմբեր 2005թ. – մայիս 2006թ.
Հետազոտական աշխատանքները ֆինանսավորել է Աբոշյանների ընտանիքը:

Խնդիրները

  • Որոշել բնածին արատների դեպքերի և աղտոտիչների հնարավոր կապը:
  • Կրթել ծնողներին, ուսուցիչներին և հանրությանը աղտոտիչների տեսակների, դրանց ազդեցության ուղիների, դրանց ճանաչման, վտանգավոր ազդեցությունից խուսափելու, օր.` քիմիկատների անվտանգ օգտագործման, ոչնչացման և համապատասխան այլընտրանքների, վերաբերյալ:
  • Բարձրացնել որոշում կայացների իրազեկությունը երեխաների առողջության համար քիմիկատների օգտագործման վտանգների մասին և խրախուսել այնպիսի քաղաքականությունը, որը հաշվի է առնում քիմիկատների նկատմամբ երեխաների հատուկ խոցելիությունը:
  • Ուսուցանել բուժմասնագետներին որոշակի քիմիկատների նկատմամբ երեխաների եզակի խոցելիության և Երևան քաղաքում քիմիկատների ազդեցության վտանգների վերաբերյալ:

 

Նկարում (ձախից աջ)` Ելենա Մանվելյան, ՀԿՀԱԱՇՄ հ/կ նախագահ, Արիզոնայի Համալսարանի պրոֆեսոր` Վ. Աբոշյանն իր կնոջ հետ, ՙԽազեր՚ հ/կ նախագահ` Ալլա Համբարձումյան, 2004թ.

 Թունաքիմիկատների մասին ահազանգը Հայաստանում
Ֆինանսավորումը` GGF-ի
Իրականացման վայրը` Կոտայքի և Արարատի մարզեր
Տևողությունը` 10 ամիս (2004-2005)

Գործունեությունը

• ԿՕԱ-ների, մասնավորապես թունաքիմիկատների, հիմնախնդիրը Կոտայքի և Արարատի մարզերում իրականացրած լայն քարոզարշավների, կառավարական կառույցների և գյուղական համյանքների հետ փոխգործակցության շնորհիվ իր վրա է հրավիրել որոշում կլայացնողների, հասարակայնության, տարբեր հասարակական կազմակերպությունների ուշադրությունը (2004թ. հունիս-2005թ. հունիս):

• Կազմակերպվել է 2 սեմինար Կոտայքի և Արարատի մարզերում :

• Կազմակերպվել է հանդիպում կանանց, բնապահպանության և բժշկության հարցերով զբաղվող հասարակական կազմակերպությունների հետ` Արարատի մարզում թունաքիմիկատների և վերարտադրողականության հիմնախնդրի վերաբերյալ:

• Մշակվել և հրատարակվել է 6 տեղեկատվական թերթիկ` գյուղաբնակ վայրերում տարածելու համար:

• Ստեղծվել և հրատարակվել է պլակատ` տարածման նպատակով:

• Ստեղծվել և բնապահպանական հկ-ների միջոցով տարածվել է 2 տեղեկագիր:

• Թերթերում հրապարակվել է 4 հոդված:

• Թեման լուսաբանվել է հեռուստատեսությամբ:

• Հետազոտվել է կրծքի կաթի 42 նմուշ` թունաքիմիկատներով աղտոտվածության նկատմամբ, ստանդարտների և որակի ազգային ինստիտուտի բազայի վրա /փորձարարական լաբորատորիա/:

• Հայաստանում PURE-ի քաղաքականության պաշտպանության նպատակով թարգմանվել է ՙԴեպի թունաքիմիկատների կրճատում՚ ձեռնարկը, որը բաշխվել է շահագրգիռ պետական և հասարակական կազմակերպություններին: Մեր կազմակերպության 2 կամավոր իրականացրել է ուսումնասիրություն Արարատի մարզի Հայանիստ գյուղում, որի արդյունքները ներառվել են WECF-ի և Համբուրգի Գերմանական համալսարանի ներկայացրած ծրագրային հաշվետվությունում: Տես կայքում` www.awhhe.am /projects/

• Թարմացվել է կազմակերպության ինտերնետային կայքը:

• Ուժեղացել են կազմակերպության կարողությունները:

• ՀԿՀԱԱՇՄ-ն մասնակցել է միջազգային միջոցառումներին, օր.` PAN-ի ամենամյա հանդիպմանը Բարսելոնայում` կապված պեստիցիդների հարցի հետ:

• Տեղի է ունեցել էլեկտրոնային քննարկում շահագրգիռ բնապահպանական 9 հկ-ների միջոցով` պեստիցիդների հմնախնդրի շուրջ:

Քաղված դասերը

• Հայաստանում, նույնիսկ որոշումներ կայացնողների շրջանում, դեռևս բացակայում է պարզ ըմբռնողությունը PURE-ի և անվտանգ այլընտրանքների ու ռազմավարության մասին:

• Անհրաժեշտ է ավելի լայնորեն իրականացանել PURE -ի և բնակչության շրջանում իրազեկության բարձրացմանն ուղղված քարոզարշավները:

• Գյուղական բնակչությունը կարիք ունի Վնասատուների Ինտեգրացված Կառավարման մասին ուսուցման` զուգակցված այլընտրանքային հողագործության հետ:

• Թեև 1972 թ-ից արգելված է ԴԴՏ-ի օգտագործումը, գյուղաբնակ կանանց կրծքի կաթի նմուշներում հայտնաբերվել են ԴԴՏ և ԴԴՏ-ի մետաբոլիտներ, որը վկայում է ԴԴՏ-ի շարունակական օգտագործման մասին:

• Կարիք կա միավորելու բնապահպանական հարցերով զբաղվող հկ-ներին` ԿՕԱ-ների, մասնավորապես շրջակա միջավայրի համար անվտանգ հողագործության հարցերով ցանցային աշխատանքներ կատարելու նպատակով:

ՀԿՀԱԱՇՄ հկ ողջ անձնակազմն իր խորին երախտագիտությունն է հայտնում ծրագրի ‎‎ֆինանասավորման և աջակցման համար` ծրագրով առաջադրված բոլոր նպատակային խնդիրների կատարման համար:

Սեմինար Կոտայքի մարզում հկ-ների, պետական պաշտոնյաների և որոշումներ կայացնողների հետ

Սեմինար Կոտայքի մարզում հկ-ների, պետական պաշտոնյաների և որոշումներ կայացնողների հետ

Սեմինար Արարատի մարզում կանանց և տեղական մարմինների հետ

Թունաքիմիկատների գերեզմանոցը: Նմուշահանում

Ֆինանսավորումը` Ջինիշյան հիշատակի հիմնադրամ
Գտնվելու վայրը` Երևան
Տևողությունը` 2004թ. սեպտեմբեր – 2005թ. մայիս

Մարդու առողջության վրա պասիվ ծխելու վնասակար ազդեցության մասին տեղեկատվության բացակայությունը Հայաստանի բնակիչների համար գլխավոր հիմնախնդիրներից մեկն է: Նկատի ունենալով Հայաստանում ծխող տղամարդ-վարորդների տոկոսային բարձր քանակը, ինչպես նաև հայ տղամարդու անկախ վարքագծի հանդեպ հայերի ավանդական հաշտվողականությունը, պետք է ընդունել, որ երթուղային տաքսիների վարորդների ծխելու երևույթը Հայաստանում դարձել է իրական աղետ յուրաքանչյուրիս, հատկապես երեխաների և վերարտադրողական տարիքի կանանց համար:

Երևանում ամենից շատ օգտագործվող փոխադրամիջոցը երթուղային տաքսիներն են, որոնց վարորդներն աշխատանքի ժամանակ ծխում են:

Չնայած հասարակական վայրերում և աշխատավայրերում պասիվ ծխելու ազդեցության կրճատմանն ուղղված տարբեր ծրագրերի և քաղաքականությունների իրականացմանը, այնուամենայնիվ, քիչ ուշադրություն է դարձվում մարդու առողջության վրա պասիվ ծխելու ազդեցության նվազեցմանը հասարակական փոխադրամիջոցներով տեղափոխվելիս:

Պասիվ ծխելու հիմնախնդրի հրատապությունը պայմանավորված է աշխատավայրերում ծխելը սահմանափակող համապատասխան օրենքի բացակայությամբ: Այն փաստը, որ ծխախոտի մասին օրենքը ներկայումս ձախողված է, վկայում է քաղաքացիների և քաղաքականություն մշակողների անտարբերության և դժկամության մասին, որը բխում է հիմնականում հիմնախնդրի վերաբերյալ տեղեկատվության բացակայությունից:

Վերջնանպատակը

Մինչև 2005թ. նվազեցնել պասիվ ծխելու վտանգը Երևանի երկու թաղամասերը սպասարկող հասարակական փոխադրամիջոցներում (երթուղային տաքսիներ)

Արդյունքները

• Ավան և Ավան-Առինջ թաղամասերում պասիվ ծխելու վտանգի մասին իրազեկությունը 100 վարորդի, վերարտադրողական տարիքի 100 կնոջ և 300 դպրոցականի շրջանում բարձրացել է 50% -ով:
• Ավան և Ավան — Առինջ թաղամասերը սպասարկող երթուղային տաքսիների 100 վարորդի վարքագիծը որոշվել է ծրագրի իրականացման ընթացքում:
• Պասիվ ծխելու վտանգը Ավան և Ավան — Առինջ թաղամասերը սպասարկող հասարակական փոխադրամիջոցներում մինչև 2005թ. նվազել է` ծխող վարորդների թիվը 20 %-ով կրճատվելու շնորհիվ:

 

Հայաստանի հիվանդանոցներում անվտանգության և առողջության պահպանումը՚ ծրագրի նպատակն է` խրախուսել վարակիչ բժշկական թափոնների և չօգտագործվող դեղորայքի ծավալի կրճատումը: Ծրագիրն իրականացվել է Եվրոպայի ՙԱռողջապահությունն առանց վտանգ պատճառելու՚ /HCWH/ կազմակերպության աջակցությամբ: Ծրագրի տևողությունը 6 ամիս էր` 2004թ.հուլիսից մինչև 2004 թ. դեկտեմբեր: Իրականացման վայրը` Կոտայքի մարզ: Ծրագրի նպատակը որոշվել է` ելնելով գոյություն ունեցող այն բարձր ռիսկից, որն առկա է բուժհիմնարկներում բժշկական թափոնների հետ աշխատող անձանց, նաև շրջակա միջավայրի համար: Հիմնախնդիրն ուսունմնասիրելու համար ընտրվել են հետևյալ ուղիները` վայրեր` կարճատև, փորձնական ծրագրի համար, որակի և քանակի գնահատում, գույքագրում:

Արդյունքները

  •  Ծրագիրը տվել է իր գնահատականը հիվանդանոցներից մեկում գոյացած վարակիչ բժշկական թափոնների քանակի և կազմության վերաբերյալ:
  •  Ձեռք է բերվել ճշգրիտ տեղեկատվություն Կոտայքի հիվանդանոցում գոյություն ունեցող կուտակված պաշարների և պահվող նյութերի մասին` չօգտագործվող դեղորայքների գույքագրման օրինակի հիման վրա:
  • Դասընթացների և սեմինարների միջոցով ուսուցանվել է 85 բուժաշխատող` վարակիչ բժշկական թափոնների մշակման այլընտրանքային մեթոդների, օր.` մանրէազերծման, ավտոկլավներում, միկրոալիքային վառարաններում մշակելու վերաբերյալ:

Մշակվել են հանձնարարականներ բուժհիմնարկների և առողջապահության նախարարության համար:

Եզրակացություն

  • Հիվանդանոցներում գոյանում է մեծ քանակությամբ զանազան թափոններ, որոնք պահանջում են անվտանգ մշակում և ոչնչացում /վարակիչ թափոններ, դեղորայք/:
  • Բժշկական թափոնները, ներառյալ ժամկետանց դեղորայքները, որոնք կենսաբանորեն ակտիվ են, կարող են նշանակալիորեն սպառնալ առողջությանը, անվտանգությանը և շրջակա միջավայրին` ոչ ճիշտ պահպանման և հեռացման դեպքում:
  • Հայաստանի բուժհիմնարկներում գոյություն չունի բժշկական թափոնների մշակման և հեռացման անվտանգ եղանակ:
  • Ժամկետանց դեղամիջոցները մեծ քանակությամբ են կուտակվում բուժհիմնարկներում:
  • Տուբերկուլյոզի դիսպանսերում բժշկական թափոնների կառավարման գոյություն ունեցող համակարգը թույլ չի տալիս ապահովել կատարյալ անվտանգություն` շրջակա միջավայրի ազդեցության առումով: Վտանգը դեռևս առկա է, քանի որ չի իրականացվում լրիվ ախտահանում:
  • Բավարար քանակությամբ բուժփաթեթների, կոնտեյներների ձեռք բերումը, ՎԲԹ/վարակիչ բժշկական թափոն/ մակագրության կիրառումը կօգնի նվազեցնելու ՎԲԹ-ի պոտենցիալ ռիսկը շրջակա միջավայրի և բուժանձնակազմի առողջության համար:
  • ԲԹ-ների մշակման և ախտահանման համար սարքավորումների ձեռք բերումը կնպաստի ՎԲԹ-ի ընդհանուր քանակի կրճատմանը և վարակիչ թափոնները կենցաղային թափոնների փոխակերպելուն:
  • Բուժանձնակազմի ուսուցումը կնպաստի սեգրեգացիայի /տարանջատման/, թափոնների հավաքման և փոխադրման անվտանգ մեթոդների մասին իրազեկվելուն:
  • Ուսունասիրության արդյունքներից ելնելով պետք է նշել, որ անհրաժեշտ է շտապ միջոցներ ձեռնարկել պետական մակարդակում բժշկական թափոնների կառավարման համակարգ ստեղծելու և համապատասխան օրենսդրական փաստաթղթեր մշակելու, նաև վերամշակման գործարաններ ստեղծելու համար:

ՀԿՀԱԱՇՄ հկ-ի ողջ անձնակազմը խորին շնորհակալություն է հայտնում Եվրոպայի ՙԱռողջապահությունն առանց վտանգ պատճառելու՚ / HCWH / կազմակերպությանը ծրագրի ֆինանսավորման համար: Ցանկանում ենք մեր երախտագիտությունը հայտնել նաև ԱՄՆ-ում HCWH-ին, որն աջակցել է մեր կազմակերպությանը` պլակատների և բուկլետների ստեղծման և հրատարակման գործում: