Նպատակը. Նպաստել «Երիտասարդությունը՝ հանուն թունանյութերից զերծ ապագայի» համընդհանուր քարոզարշավին
Գործողություններ
Ուսանողների շրջանում ստեղծվել է 20 կամավորից բաղկացած խումբ՝ հետևյալ աշխատանքներն իրականացնելու համար.
- Ստեղծվել է ֆեյսբուքյան բաց խումբ՝
https://m.facebook.com/groups/865974701166533/?ref=share&mibextid=NSMWBT
- Կկազմակերպվի վեբինար՝ քննարկելու երիտասարդության դերը կապարային ներկերի խնդրի լուծման գործում։
- Ստեղծվել է թռուցիկ՝
https://www.facebook.com/groups/865974701166533/permalink/881442322953104/?mibextid=Nif5oz,
(https://www.facebook.com/groups/865974701166533/permalink/927414381689231/?mibextid=Nif5oz)։
- Ստեղծվել է կարճ տեսահոլովակ կապար պարունակող ներկերի մասին՝
https://www.facebook.com/groups/865974701166533/permalink/927414051689264/?mibextid=Nif5oz,
https://www.facebook.com/groups/865974701166533/permalink/892269698537033/?mibextid=Nif5oz։
- Հայ երիտասարդների ստեղծած նյութերը տարածվում են IPEN-ի երիտասարդական խմբի սոցիալական լրատվամիջոցների միջոցով՝
(https://www.facebook.com/groups/771372976317865/permalink/5891875367600908/?mibextid=Nif5oz,
https://www.facebook.com/groups/771372976317865/permalink/5806495646138881/?mibextid=Nif5oz,
https://www.facebook.com/groups/494087429035184/permalink/755416252902299/?mibextid=Nif5oz,
https://www.facebook.com/groups/494087429035184/permalink/741312534312671/?mibextid=Nif5oz,
https://www.facebook.com/groups/185624265981537/permalink/935694114307878/?mibextid=Nif5oz։
- Հայաստանը միացել է քիմիական նյութերի անվտանգության օրակարգին ամբողջ աշխարհում առաջնահերթություն տալու կոչին, այն բաց է ստորագրությունների համար։ Տեքստը ներկայացված է ստորև՝
Սույն թվականի հունիսի 17-ին տեղի ունեցավ «Սնդիկի և այլ վտանգավոր նյութերի և թափոնների օրենսդրության վերլուծություն» թեմայով աշխատաժողով
Միջոցառումը կազմակերպվել է շրջակա միջավայրի նախարարության և ՄԱԿ-ի շրջակա միջավայրի ծրագրի հետ համատեղ իրականացվող «Ներուժի ստեղծում՝ Հայաստանում սնդիկի հավելիչներով արտադրանքի շրջանառությունից փուլային դուրսբերմանն աջակցելու համար» ծրագրի շրջանակներում։
Քիմիական նյութերի և թափոնների ներդաշնակ կառավարումը պահանջում է օրենսդրական և ինստիտուցիոնալ հենքերի ստեղծում, հետագա ամրապնդում և պարբերաբար թարմացում։
Աշխատաժողովի նպատակն էր շրջակա միջավայրի պահպանության ոլորտում վերահսկողություն իրականացնող Բնապահպանության և ընդերքի տեսչական մարմնի աշխատակիցներին ներկայացնել քիմիական նյութերի և թափոնների ոլորտը կարգավորղ վերջին տարիներին մշակված օրենսդրությունը և միջազգային կոնվենցիաները։
Տեսնել ավելին՝ http://www.mnp.am/news/ashxatajoxov-sndiki-aylvtangavor-nuyteri-veraberyal
Միջոցառումը կազմակերպվել է շրջակա միջավայրի նախարարության և ՄԱԿ-ի շրջակա միջավայրի ծրագրի հետ համատեղ իրականացվող «Ներուժի ստեղծում՝ Հայաստանում սնդիկի հավելիչներով արտադրանքի շրջանառությունից փուլային դուրսբերմանն աջակցելու համար» ծրագրի շրջանակներում։
Միջոցառմանը մասնակցում էին Գիտություննների ազգային ակադեմիայի, հասարակական կազմակերպությունների և շահագրգիռ այլ կառույցների ներկայացուցիչներ։
«Հայ կանայք հանուն առողջության և առողջ շրջակա միջավայրի» ՀԿ-ի փորձագետ Քնարիկ Գրիգորյանը ներկայացրեց ՀՀ 9 մարզի 13 քաղաքի կենցաղային լամպերի վաճառասրահներում իրականացված հետազոտության արդյունքները: Նա նշեց, որ լամպերի մասնագիտացված խանութներում և շինանյութի խանութ-սրահներում առկա են եղել հիմնականում 3 տեսակի լամպեր՝ սնդիկ պարունակող լյումինեսցենտային լամպեր, սնդիկ չպարունակող շիկացման լամպեր և նորագույն տեխնոլոգիայով արտադրված լուսադիոդային (ԼԱԴ) լամպեր:
Հոդվածը՝ http://env.am/news/sndik-workshop-171621
Ջրի, ջրահեռացման և հիգիենայի վերաբերյալ տեղեկատվություն երեխաների համար
2020 թ.-ին ՀԿՀԱԱՇՄ ՀԿ-ն միացավ «Աղտոտիչների վերացման միջազգային ցանց»-ի (IPEN, www.ipen.org) համընդհանուր արշավին` իրազեկության բարձրացման և լոբբիստական արշավի միջոցով նպաստելու տալկ պարունակող կոսմետիկական արտադրանքների վաճառքից հեռացմանը: Հիմնական գործողությունները ներառում էին՝
1․ մանկական ցանափոշու մշտադիտարկում Երևան քաղաքի դեղատներում
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
2․վեբինար ՀՀ 3 մարզի 18 համայնքի բնակիչների համար
3․ տեղեկատվության տարածում սոցիալական հարթակների միջոցով ՀՀ 6 մարզի 9 համայնքի բնակիչների շրջանում՝ ապահովելով հասանելիություն 20 000 –ից ավել բնակիչների համար
4․ ուղերձ ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարությանը՝ հայտնելով խորը մտահոգություն մարդու առողջության համար Johnson & Johnson ընկերության տալկ պարունակող արտադրանքների վտանգավորության առիթով
Գյուղատնտեսությունը Հայաստանի տնտեսության ամենակարևոր ճյուղերից է, որում ներգրավված է բնակչության ավելի քան 35%-ը: Ֆերմերներն ու գյուղատնտեսության աշխատողներն աշխատանքի անվտանգության և առողջության առումով կանգնում են ամենամեծ մարտահրավերի առջև, քանի որ նրանց մեծ մասն աշխատում է տարբեր փոքր ֆերմերային տնտեսություններում և ձեռնարկություններում: Ջերմատնային արտադրության արագ աճը, հատկապես՝ Արարատի մարզում, պահանջում է հատուկ ուշադրություն աշխատանքի անվտանգության և առողջության խնդիրներին: Գյուղատնտեսական քիմիական նյութերը, թունաքիմիկատները Հայաստանում լայն կիրառություն ունեն։ Գյուղատնտեսության ոլորտի աշխատողների առջև ծառացած աշխատանքի անվտանգությանը և առողջությանը սպառնացող վտանգների մասին լայնորեն տարածված թերզեկուցումը հանգեցնում է պատշաճ արձագանքման և համապատասխան կանխարգելիչ միջոցառումների բացակայության: Ֆերմերների մեծ մասը լիովին չի հասկանում վտանգավոր թունաքիմիկատների օգտագործման և շրջակա միջավայրի աղտոտման հետ կապված առողջապահական խնդիրները: Մարդու առողջության, անվտանգության, շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության և առավել հաճախ օգտագործվող թունաքիմիկատների հետ կապված ռիսկերի մասին իրազեկությունը հատկապես կարևոր է ջերմատներում աշխատանքի առողջության և անվտանգության խթանման գործում, որտեղ աշխատանքային պայմանները բնութագրվում են ինտենսիվ ֆիզիկական աշխատանքի անբարենպաստ միկրոկլիմայական պայմանների և աշխատանքային տարածքի օդի՝ փոշով, թունաքիմիկատներով և ագրոքիմիկատներով աղտոտվածության համադրությամբ: Հայաստանն Աշխատանքի միջազգային կազմակերպության «Գյուղատնտեսությունում աշխատանքի անվտանգության և հիգիենայի մասին» կոնվենցիայի կողմ չի հանդիսանում: Կոնվենցիային միանալը կնպաստի գյուղատնտեսության աշխատողների իրավունքների ավելի լավ պաշտպանությանը, գյուղական վայրերում մասնագիտական հիվանդությունների կանխարգելմանը, ազգային քաղաքականության կատարելագործմանը:
Կոտայքի մարզը գյուղատնտեսության առաջատար մարզերից է: Ազգային վիճակագրական ծառայության կողմից ներկայացված վերջին (2016 թ.) «Հայաստանի սոցիալական պատկերը և աղքատությունը» զեկույցի համաձայն, Կոտայքում աղքատության մակարդակը 37,2% է:
Ըստ 2016 թվականի պաշտոնական մարդահամարի, Կոտայքում բնակվում է 254 397 մարդ (123 524 տղամարդ և 130 873 կին), որը կազմում է Հայաստանի ամբողջ բնակչության 8,4%-ը: Քաղաքային բնակչությունը կազմում է 137 481 մարդ (54%), իսկ գյուղականը՝ 116 916 (46%): Թիրախային համայնքը՝ Գողթն, ունի 2070 բնակիչ, 612 տնային տնտեսություն։ Գործում է 2 խոշոր ջերմոցային ընկերություն՝ «Էկոտոմատ» և «Հայկական բերք»: Ջերմոցների տարածքը 19 հա է:
Ծրագրի նպատակներից է իրազեկել ֆերմերներին մարդու օրգանիզմին և շրջակա միջավայրին բարձր վտանգավորության թունաքիմիկատների հասցրած վնասների և այդ կարգի թունաքիմիկատների անվտանգ այլընտրանքների մասին։
Տեղական ֆերմերները, մասնավորապես՝ կին ֆերմերները կիրազեկվեն բարձր վտանգավորության թունաքիմիկատների անվտանգ այլընտրանքների վերաբերյալ:
Ծրագրի շրջանակում պատրաստվել և հրատարակվել է գրքույկ՝ «Ջերմատան աշխատակիցների աշխատանքային պատշաճ պայմանների ապահովումը և առողջության պահպանումը» վերնագրով, որտեղ ներկայացված են մի շարք միջոցառումներ՝ ուղղված աշխատանքային պայմանների առողջացմանը, աշխատանքի և հանգստի ռեժիմի ճիշտ կազմակերպմանը, սանիտարակենցաղային սպասարկմանը և աշխատակիցների առողջության պահպանմանը։
Իրականացված գործողություններ
Սեպտեմբեր՝ այց Գողթ համայնք, ծանոթացում «Էկոտոմատ» և «Հայկական բերք» ջերմատնային տնտեսությունների հետ, գրքույկի տարածում
Գրքույկի տարածում Արարատի մարզի Բերքանուշ և Արմավիրի մարզի Լուսագյուղ համայնքներում
![]() |
![]() |
Հոկտեմբեր՝ վեբինար Գողթ համայնքի բնակիչների հետ՝ թունաքիմիկատների վտանգավորության և անվտանգ այլընտրանքների վերաբերյալ
Դեկտեմբեր՝ վեբինար Քաղսի համայնքի բնակիչների հետ՝ թունաքիմիկատների վտանգավորության և անվտանգ այլընտրանքների վերաբերյալ։ Գրքույկի տարածում Կոտայքի մարզի Գողթ, Սոլակ, Ալափարս և Քաղսի համայնքներում։
Երկրներն ընդունում են ներկերում կապարի պարունակությունը սահմանափակող օրենքներ
«Կապարով թունավորումների կանխարգելման միջազգային շաբաթ»–ը Կապարային ներկերի վերացման հարցերով գլոբալ դաշինքի նախաձեռնությունն է, կամավոր համագործակցություն, որը ստեղծվել է ՄԱԿ-ի Շրջակա միջավայրի ծրագրի և Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից` նպատակ ունենալով կանխել կապարի ազդեցությունը` խթանելով կապար պարունակող ներկերից աստիճանաբար հրաժարումը։
«Կապարով թունավորումների կանխարգելման միջազգային շաբաթ»–ը տեղի է ունենում ամեն տարի՝ հոկտեմբերի վերջին շաբաթվա ընթացքում:
«Հայ կանայք հանուն առողջության և առողջ շրջակա միջավայրի» հասարակական կազմակերպությունը հանդիսանում է «Կայուն օրգանական աղտոտիչների վերացման միջազգային ցանց»-ի անդամ և նույնպես միանում է այդ քարոզարշավին:
Քարոզարշավի նպատակը մարդու առողջության, հատկապես` երեխաների վրա կապարի ազդեցության կանխման նպատակով գործողությունների անհրաժեշտության մասին իրազեկության բարձրացումն է: Քարոզարշավն առանձնահատուկ ուշադրություն է հատկացնում կապարային ներկերի վերացման համար կառավարությունների, արդյունաբերության և սպառողների կողմից հետագա գործողությունների ձեռնարկման պահանջին:
«Կապարով թունավորումների դեմ գործողությունների միջազգային շաբաթ»–ի նախօրեին, երկու երկիր` Իսրայելն ու Բանգլադեշն, ընդունել են օրենքներ` ներկերում կապարի մակադակը մինչև 90 մմմ (մաս միլիոնի մեջ) սահմանափակելու մասին։ Այսպիսով, կապար պարունակող ներկերի արտադրությունը, ներմուծումը և վաճառքը կարգավորող երկրների ընդհանուր թիվը հասել է յոթանասուներեքի:
Բոլոր տեսակի ներկերի համար Իսրայելը որպես ՍԹԽ սահմանել է 90 մմմ–ն: Բանգլադեշն ընդունել է օրենք, որը սահմանափակում է կապարի պարունակությունը միայն դեկորատիվ ներկերում, մասնավորապես` տներում, դպրոցներում, հասարակական և առևտրի տարածքներում ներքին և արտաքին մակերեսները ներկելու համար, ինչպես նաև խաղալիքների, կահույքի և խաղահրապարակների համար:
Ներկերում կապարի օգտագործումը կանխելու ամենաարդյունավետ միջոցը ազգային օրենսդրության և իրավաբանորեն պարտադիր չափանիշների կիրառումն է, որոնք արգելում են ներկերում կապարային հավելումների օգտագործումը: Նվազագույնը, երկրները պետք է դադարեցնեն կենցաղային դեկորատիվ կապարային ներկերի արտադրությունը, ներմուծումը և վաճառքը և հաշվի առնեն բոլոր տեսակի ներկերում կապարի սահմանափակման հնարավորությունը:
Կապար պարունակող ներկն ամբողջ աշխարհում երեխաների վրա կապարի ազդեցության աղբյուրներից մեկն է: Այս խնդիրը ճանաչվել է որպես Քիմիական նյութերի միջազգային կառավարման ռազմավարական մոտեցման (ՔՆՄԿՌՄ/SAICM) քաղաքականության ի հայտ եկող նոր հարց: Կապարով թունավորումը մտավոր հետամնացություն է առաջացնում տարեկան մոտ 600,000 երեխայի մոտ և կարող է առողջական հետևանքներ ունենալ ամբողջ կյանքի ընթացքում:
Աղբյուրը` https://www.who.int/ipcs/lead_campaign/en/ http://sdg.iisd.org/…/israel-bangladesh-adopt…/
____________________________________________
Տեղեկատվական նյութեր՝
«Գյուղական տնտեսական զարգացում — նոր տնտեսական հնարավորություններ» (ԳՏԶ ՆՏՀ) ծրագիրն իրականացնում է «Ագրոբիզնեսի և գյուղի զարգացման կենտրոն» (CARD) հիմնադրամը՝ «Հայ կանայք հանուն առողջության և առողջ միջավայրի համար» ՀԿ-ի, «ԱՄ Փարթնըրզ Քոնսալթինգ Քամփնի» ընկերության և «Հիքս Բերնհամ էնդ Ուիլյամս» ՍՊԸ-ի հետ համատեղ:
ԳՏԶ ՆՏՀ ծրագիրը հիմնված է ընթացիկ և նախորդ նախագծերի, նախաձեռնությունների և գործողությունների վրա, որոնք ՀՀ կառավարությունը, ԱՄՆ կառավարությունը, ԱՄՆ ՄԶԳ-ն և այլ դոնոր ու հասարակական կազմակերպություններ իրականացնում են գյուղական Հայաստանում տնտեսական մարտահրավերները լուծելու համար:
ԳՏԶ ՆՏՀ-ի գործողությունները խթանում են ներառական, կայուն տնտեսական անվտանգությունն ու տնտեսական աճն` աջակցելով առնվազն 100 բիզնեսի՝ առնվազն 60 համայնքում: Ծրագիրն արագացնում է փոքր և միջին ձեռնարկությունների (ներառյալ ֆերմերային տնտեսությունների և կոոպերատիվների) աճը տարածաշրջաններում, նպաստում է շուկայական կապերի ստեղծմանն արտադրողների և գնորդների միջև և ստեղծում է տեղական տնտեսական զարգացումը խթանող ցանցեր: Այն խթանում է մրցունակ գյուղատնտեսական ոլորտի զարգացումը` բարելավելով գյուղական բիզնեսների և կոոպերատիվների գործունեությունը, ինչպես նաև վերջիններիս` որակի չափանիշներին համապատասխանելու կարողությունը:
ՀԿՀԱԱՇՄ-ն 2019թ․-ին իրականացրել է «Պեստիցիդների գնահատման զեկույց և ավելի անվտանգ օգտագործման գործողությունների պլան»-ի (PERSUAP) թարմացում: PERSUAP-ը վերլուծությունն է այն մշակաբույսերի, որոնց աճեցման համար աջակցության տրամադրումը հնարավոր է, ինչպես նաև այդ մշակաբույսերի վնասատուների և 2018թ․-ին Հայաստանում ներմուծման և օգտագործման համար գրանցված բոլոր հնարավոր թունաքիմիկատների վերլուծությունն է։ PERSUAP-ը կթարմացվի 2022 թվականին:
PERSUAP-ի վերաբերյալ դասընթացները կանցկացվեն 100 ֆերմերի շրջանում: Կանցկացվի նաև 100 առաջարկի՝ շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատում:
«ՎԴԻՊ-ը որպես թունաքիմիկատների օգտագործումը նվազեցնելու միջոց» թեմայով ուսուցումներ համայնքներում
Սեմինարներ` Ստոկհոլմի կոնվենցիայի իրականացման շրջանակում վտանգավոր քիմիական նյութերի՝ ԿՕԱ-ների (թունաքիմիկատներ, ՊՔԲ-ներ) և Մինամատայի կոնվենցիայի իրականացման շրջանակում շրջակա միջավայրի և մարդու առողջության վրա սնդիկի ազդեցության և դրանց վտանգների կանխման վերաբերյալ
2020 թ.–ի մարտի 2–ից մինչև հունիսի 30–ը «Հայ կանայք հանուն առողջության և առողջ շրջակա միջավայրի» (ՀԿՀԱԱՇՄ) հասարակական կազմակերպությունը ՀՀ շրջակա միջավայրի նախարարության «Շրջակա միջավայրի մոնիթորինգի և տեղեկատվության կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի ֆինանսավորմամբ իրականացրել է առցանց սեմինար-քննարկում` նվիրված Ստոկհոլմի կոնվենցիայի իրականացման շրջանակում վտանգավոր քիմիական նյութերի՝ ԿՕԱ-ների (մասնավորապես` թունաքիմիկատների, պոլիքլորացված բիֆենիլների (ՊՔԲ-ների)), ինչպես նաև Մինամատայի կոնվենցիայի իրականացման շրջանակում սնդիկի ազդեցությանը շրջակա միջավայրի և մարդու առողջության վրա և սպառնացող վտանգների կանխմանը:
Առցանց սեմինարներն անցկացվել են ԶՈՒՄ (Zoom), Ֆեյսբուք մեսենջեր (Facebook Messenger) կամ Վայբեր (Viber) հարթակներում, որոնց մասնակցել է բնապահպանական հիմնախնդիրներով մատահոգ տարբեր մասնագիտությունների և զբաղմունքների տեր 170 անձ` ուսուցիչներ, դասախոսներ, տարբեր ՀԿ-ների ներկայացուցիչներ, տարբեր մասնագիտությունների բժիշկներ, հողագործներ, տնային տնտեսուհիներ, երիտասարդ ծնողներ, ուսանողներ, բարձր դասարանների աշակերտներ: Երբեմն միևնույն համակարգչով քննարկմանը մասնակցել են մեկից ավելի անձինք:
Սեմինար – քննարկումն իրականացվել է ՀՀ Արարատի մարզի Բաղրամյան և Տափերական համայնքների, Շիրակի մարզի Գյումրի քաղաքի, Կոտայքի մարզի Սոլակ համայնքի, Արմավիրի մարզի Արմավիր քաղաքի և Ապագա համայնքի և Երևան քաղաքի բնակիչների հետ:
Առցանց անցկացվել է 8 սեմինար, որոնց կազմակերպմանն աջակցել են Գյումրիի, Արմավիրի և Երևանի բնապահպանական հասարակական տեղեկատվական կենտրոնների համակարգողները, իսկ համայնքներում՝ առցանց հարթակին քաջատեղյակ ուսուցիչները:
Երևան քաղաքում իրականացվել է 2 քննարկում։ Առաջին քննարկումն անցկացվել է Հայաստանի ազգային ագրարային համալսարանի և Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարանի դասախոսների հետ համատեղ` Հայաստանի ազգային ագրարային համալսարանի և Հայաստանի ազգային պոլիտեխնիկական համալսարանի դասախոսների և ուսանողների մասնակցությամբ:
Երկրորդ քննարկումն անցկացվել է Երևանի Օրհուս կենտրոնի հետ համատեղ, որին մասնակցել են Ճգնաժամային կառավարման պետական ակադեմիայի (ՃԿՊԱ) հետազոտությունների կենտրոնի պետը, ՃԿՊԱ –ի վերապատրաստման ֆակուլտետի, փրկարարական ֆակուլտետի, էկոլոգիա առարկայի դասախոսներ և ուսանողներ, Երևանի պետական համալսարանի դասախոսներ և ուսանողներ, «Հանուն մարդկային կայուն զարգացման ասոցիացիա» ՀԿ-ի նախագահը, «Ակվամարին» ՀԿ-ի նախագահը, «Էյ Թի Փի» բարեգործական հիմնադրամի բնապահպանական կրթության ծրագրի ղեկավարը, «Հանրային իրազեկման և մոնիթորինգի կենտրոն» ՀԿ-ի նախագահը, «Սիրիահայերի միություն» ՀԿ ծրագրերի ղեկավարը, «Կյանքի գույներ» ՀԿ նախագահը, «Հիդրոօդերևութաբանության և մոնիթորինգի կենտրոն» ՊՈԱԿ-ի աշխատակիցը, Երևանի Օրհուս կենտրոնի համակարգողը և այլ անձինք:
Սեմինարներն անցկացրել են ՀԿՀԱԱՇՄ ՀԿ-ի երեք աշխատակիցներ:
1. ԿՕԱ-ների (մասնավորապես` թունաքիմիկատների) ազդեցությունը շրջակա միջավայրի և մարդու առողջության վրա, դրանց վտանգների կանխումը
Սեմինարի անցկացման ընթացքում խոսվել է այն մասին, որ «Կայուն օրգանական աղտոտիչների մասին» Ստոկհոլմի կոնվենցիան Հայաստանը ստորագրել է 2001թ.-ին և վավերացրել է 2003 թ.-ի հոկտեմբերի 22-ին։ Այն ուժի մեջ է մտել 2004 թ.-ի մայիսի 17-ին:
Այնուհետև ներկայացվել է, թե որ քիմիական միացություններից է հարկավոր հրաժարվել, և ըստ նշանակության կամ ծագման ԿՕԱ-ներն ինչպիսի կատեգորիաների են պատկանում։
Սեմինարի մասնակիցներին տրամադրվել է տեղեկատվություն առ այն, որ ԿՕԱ-ները կուտակվում են մարդու օրգանիզմում և կարող են առաջացնել առողջական լուրջ խնդիրներ: Դրանք ազդում են մարսողական, իմունային, շնչառական, միզասեռական և էնդոկրին համակարգերի վրա:
Նաև նշվել է, որ դրանք վտանգավոր են
- և´ այն մարդկանց համար, ովքեր աշխատում ու ապրում են այնտեղ, որտեղ արտադրվել կամ օգտագործվել են ԿՕԱ-ներ,
- և՛ այն մարդկանց համար, որոնք անմիջականորեն ենթարկվել են այդ նյութերի ազդեցությանը ներշնչման, մաշկի հետ շփման և սննդի ընդունման միջոցով:
Անդրադառնալով ԿՕԱ-ների մնացորդային քանակություններին, նշվել է, որ դրանք աղտոտում են մշակաբույսերը և դրանցով սնվողներին: Երկար հեռավորությունների վրա տարածվելու հատկության շնորհիվ, ԿՕԱ-ները կուտակվում են նույնիսկ այն ձկների, թռչունների և կաթնասունների օրգանիզմներում, որոնք շատ հեռու են գտնվում ԿՕԱ-ների օգտագործման կամ արտադրության վայրից:
Խոսվել է նաև այն մասին, որ միևնույն թունաքիմիկատի երկարաժամկետ օգտագործումն իջեցնում է դրա ազդեցությունը վնասատուի նկատմամբ, քանի որ վնասատուն ձեռք է բերում դիմացկունություն տվյալ նյութի նկատմամբ:
Անդրադարձ է կատարվել նաև այն փաստին, որ ԿՕԱ-թունաքիմիկատներ օգտագործելիս ոչնչանում են ոչ միայն այն օրգանիզմները, որոնց համար այդ նյութերը նախատեսված են, այլև օգտակար միջատները, թռչունները, ձկները և այլ օրգանիզմներ:
Բնապահպանական հիմնախնդիրների շուրջ ծավալվել է հետաքրքիր քննարկում, ընթացքում բարձրացրած հարցերին տրվել են սպառիչ պատասխաններ:
Սեմինարի մասնակիցներին տրամադրվել են ՀԿՀԱԱՇՄ ՀԿ–ի կայքում տեղադրված` թեմային առնչվող մի շարք բրոշյուրների հղումներ`
- Թունաքիմիկատների ազդեցությունը նվազագույնի հասցնելը մնում է որպես գերակա խնդիր
- Էնդոկրին քայքայիչները և դրանց վտանգը մարդու առողջության համար
- ՈՉ՝ թունաքիմիկատներին, ԱՅՈ՝ վնասատուների ինտեգրացված կառավարմանը
- Մեր բարեկամ ԿՈՄՊՈՍՏԸ
- Այլընտրանք թունաքիմիկատներին
2. ԿՕԱ-ների (մասնավորապես` ՊՔԲ-ների) ազդեցությունը շրջակա միջավայրի և մարդու առողջության վրա, դրանց վտանգների կանխումը
Սեմինարի ընթացքում խոսվել է այն մասին, որ ՊՔԲ-ները յուղեր և պինդ նյութեր են, որոնք չունեն համ, հոտ և գույն և ունեն հետևյալ հատկությունները` հրակայունություն, ցածր էլեկտրահաղորդականություն, բարձր դիմադրողականություն ջերմային աղեղնակին, բարձր քիմիական կայունություն և կայունություն շատ օքսիդիչների և այլ քիմիական նյութերի նկատմամբ:
Ներկայացվել են ՊՔԲ – ներ պարունակող այն սարքավորումների և նյութերի մասին, որոնք հանդիպում են փակ, մասամբ փակ և բաց համակարգերում:
Նաև ներկայացվել է ՊՔԲ-ների ազդեցությունը շրջակա միջավայրի և մարդու օրգանիզմի վրա, և նշվել է, թե ինչպես պետք է վարվել ՊՔԲ պարունակող ոչ պիտանի սարքավորումների հետ։
Ներկայացվել է ՊՔԲ պարունակող ոչ պիտանի սարքերի հայտնաբերման դեպքում իրականացվելիք գործողությունները։ Դրանք են՝
- ՊՔԲ պարունակող ոչ պիտանի սարքավորումների ուսումնասիրություն,
- շահագործման համար ոչ պիտանի ՊՔԲ պարունակող սարքավորումների տեղադրում տարաներում, պիտակավորում, գրանցում, իսկ սարքավորման վնասվածքի և ՊՔԲ պարունակող յուղերի արտահոսքի դեպքում` յուղերի դատարկում համապատասխան տարայում և կապարակնքում, սարքի բացվածքի հերմետիկ փակում, փաթեթավորում և պիտակավորում՝ թե´ յուղը լցված տարայի և թե’ սարքավորման,
- փաթեթավորված և պիտակավորված սարքերի, տարաների տեղափոխում,
- դրանց պահեստավորում վտանգավոր նյութերի ժամանակավոր պահեստում, գրանցում մատյանում,
- ոչնչացում։
Նաև նշվել է, որ այն հողատարածքը, որն աղտոտվել է ոչ պիտանի սարքերից ՊՔԲ-ներ պարունակող յուղերի արտահոսքի հետևանքով, ենթարկվում է հետազոտության ՊՔԲ-ների պարունակության նկատմամբ։ Եթե հողերն աղտոտված են, ապա իրականացվում է աղտոտված շերտի հեռացում և վնասազերծում:
Ներկայացվել է նաև ՊՔԲ–ների վերջնական հեռացման մեթոդները։ Դրանք հետևյալն են`
հեղուկ թափոնների դեպքում՝
- ջրածնավորում,
- գոլորշիացում՝ բարձր ջերմաստիճանային այրում (>1100 °C),
- գազաֆիկացում,
կոշտ թափոնների դեպքում՝
- ստորգետնյա թաղում (մշտական հերմետիկացման համակարգով պահեստարաններ),
- քիմիական քլորազրկում (նատրիումական պրոցես),
- էլեկտրաքիմիական մշակում` արծաթի նիտրատի կիրառմամբ,
- պիրոլիզ պլազմային աղեղում՝ այրում։
3. Մինամատայի կոնվենցիայի իրականացման շրջանակում սնդիկի ազդեցությունը շրջակա միջավայրի և մարդու առողջության վրա, վտանգների կանխումը
Սեմինարի անցկացման ժամանակ ներկայացվել են սնդիկ պարունակող այն ապրանքները, որոնք լայն կիրառություն ունեն կենցաղում:
Այնուհետև անդրադարձ է կատարվել սնդիկով սուր և քրոնիկ թունավորման ախտանշաններին:
Մատնանշվել են Հայաստանի կողմից Մինամատայի կոնվենցիայի ստորագրման (10 հոկտեմբերի 2013 թ.), վավերացման` (13 դեկտեմբերի 2017 թ.) և ուժի մեջ մտնելու` (13 մարտի 2018 թ.) տարեթվերը:
Այնուհետև հակիրճ ներկայացվել է տեղեկատվություն կազմակերպության կողմից կատարված լամպերի հետազոտության մասին և թվարկվել են շիկացման, լյումինեսցենտային և ԼԱԴ լամպերի թերություններն ու առավելությունները: Նաև մանրամասն ներկայացվել է կոտրված լամպի դեպքում անհրաժեշտ կատարվելիք գործողությունները՝ նախապատրաստման, մեխանիկական մաքրման, քիմիական վնասազերծման և հեռացման փուլերում:
Նշվել է, թե ինչպես կարելի է պատրաստել լուծույթներ` քիմիական վնասազերծման համար՝
- 1-ին լուծույթը՝ 2 % -ոց կալիումի պերմանգանատի լուծույթ (2 գ կամ կես թեյի գդալ կալիումի պերմանգանատը լուծել 1 լ ջրում),
- 2-րդ լուծույթը՝ պատրաստել խառնուրդ՝ վերցնելով 400 գ կամ մեկ տուփ սոդա, 400 գ տնտեսական օճառ և 10 լ տաք ջուր,
- 3-րդ լուծույթը՝ մեկ փոքր սրվակ կամ 100 մլ յոդը լուծել 1 լ ջրում:
Մանրամասն ներկայացվել են այն գործողությունները, որոնք լամպի կոտրվելու դեպքում չի կարելի կատարել։ Դրանք են.
- Չմիացնել օդորակիչը, քանի որ սնդիկի գոլորշիներն արագ տարածվում են՝ թունավորելով օդը: Նույն պատճառով արգելվում է փոշեկուլ օգտագործել:
- Չհավաքել ապակյա բեկորներն ավելով, քանի որ թունավոր միացությունները փոշու հետ միասին օդ կբարձրանան, և ավելը կաղտոտվի։
- Լյումինեսցենտային լամպի ապակյա և մետաղական մասերը չգցել աղբարկղը, քանի որ դա երկրորդային ախտահարման աղբյուր կհանդիսանա:
- Չդիպչել լամպի կոտրված մասերին մերկ ձեռքերով:
- Չթափել լամպի փոքր բեկորները զուգարանակոնքի մեջ:
Ելույթում ընդգծվել է նաև կոտրված լյումինեսցենտային լամպի վտանգավոր թափոն լինելու հանգամանքը:
Այնուհետև ցուցադրվել են սնդիկ պարունակող ապրանքներին փոխարինող այլընտրանքային` սնդիկ չպարունակող արտադրանքները և դրանց աշխատանքը:
Սեմինարի մասնակիցներին տրամադրվել են ՀԿՀԱԱՇՄ ՀԿ–ի կայքում տեղադրված` թեմային առնչվող մի շարք բրոշյուրների հղումներ`
- Կենցաղային օգտագործման տարբեր տեսակի լամպերի առավելություններն ու թերությունները
- Կոտրված լյումինիսցենտային լամպերը վտանգավոր են առողջության համար
![]() |
![]() |
![]() |
Սվետլանա Աբրահամյան | Քնարիկ Գրիգորյան | Մարիամ Քեշիշյան |
Հայաստանն իր չոր կլիմայական պայմաններով լեռնային տեղանքի խոցելի բնական և ագրո-էկոհամակարգերով, երաշտներով և ջրային պաշարների անհավասար բաշխմամբ համարվում է համաշխարհային բնապահպանական փոփոխությունների նկատմամբ Եվրոպայի և Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանի զգայուն երկրներից մեկը։ Փոքր ֆերմերները և հատկապես աղքատ կին ֆերմերները, ի թիվս այլ պատճառների, անհամաչափորեն կրում են կլիմայի փոփոխության ազդեցության հետևանքները`անմխիթար վիճակում գտնվող ենթակառուցվածքների կամ դրանց բացակայության պատճառով:
Ծրագիրն օգտագործել է համայնքահեն մոտեցումը` ցանկալի արդյունքների հասնելու համար, ինչպես նշված է ստորև:
Ջրային տնտեսության բարելավված ինքնակառավարման արդյունքում 15 թիրախային համայնքները ձեռք կբերեն մասնագիտական կարողություններ` օրենսդրությամբ իրենց վերապահված լիազորությունները սեփական ուժերով իրականացնելու համար, ինչն, անշուշտ, դրականորեն կանդրադառնա ծառայությունների որակի և խմելու ջրի հասանելիության վրա:
Սոլակ փորձնական համայնքում փոքր արտադրողների, հիմնականում` կանանց կողմից ղեկավարվող տնտեսությունների կողմից ստեղծված միջոցների և եկամուտների ավելացումը կնպաստի աղքատության կրճատմանը` բարելավելով թիրախային բնակչության կյանքի որակը: Բույսերի ոռոգման համար նորարարական` արևային էներգիայով աշխատող ջրային պոմպերի ներդրումը կամրապնդի համայնքի դիմակայունությունը կլիմայական մարտահրավերների նկատմամբ: Սոցիալական ձեռներեցության մոդելը, մշակաբույսերի ոռոգման համար վերականգնվող էներգիայի օգտագործումը և փորձի փոխանակումը (հանրային տարածում) կապահովեն ծրագրի վերարտադրելիությունը:
Խոցելի խմբերի (երեխաների և կանանց) համար ջրամատակարարման, ջրահեռացման և հիգիենայի հասանելիության վերաբերյալ հանրային իրազեկվածության բարձրացումը կնպաստի առողջության բարելավմանը` ավելի բարվոք ջրամատակարարման ապահովման և հարակից գործելակերպերի շնորհիվ:
Գործողություններ
Սոլակ համայնքի ակտիվ կին ֆերմերների ուսուցում` տեղական ոսպի աճեցման նորարարական տեխնոլոգիաների վերաբերյալ
Ոսպի սերմացուի տրամադրում կանանց
![]() |
![]() |
Պոմպակայանի վերանորոգում Կոտայք մարզի Սոլակ գյուղում
Առաջ | Հետո |
Պոմպակայանը դրսից | Պոմպակայանը դրսից (տեղադրված են արևային վահանակներ, կայանը ներկված և վերանորոգված է) |
|
|
Պոմպակայանը ներսից | |
![]() |
![]() |
Ջրի, ջրահեռացման և հիգիենայի վերաբերյալ տեղեկատվություն երեխաների համար
Տեսաֆիլմեր
Ոռոգման խողովակաշարի փոխարինում Շիրակի մարզի Արևիկ գյուղում